بر اساس توافق مهمی که بین شرکت امریکایی بوئینگ و شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali صورت پذیرفت نیرویی هوایی ۲۰ فروند از این هلیکوپتر را که شرکت ایتالیایی برایش ساخته بود در سال ۱۹۷۱ تحویل گرفت.

در ۲۱ سپتامبر ۱۹۶۱،اولین Chinook موتور هایش را روشن کرد و به آسمان پرید.امروزه پس از گذشت ۵۲ سال،نه تنها هنوز جانشینی برای این پرنده در غرب وجود ندارد،بلکه قرار است تولید آن تا سال ۲۰۱۹ ادامه یابد،یعنی ۵۸ سال پس از اولین پرواز.به علاوه،Chinook هلیکوپتری است که در کشور ما نیز به خوبی درخشیده است.به ویژه در طی جنگ سخت و طولانی ایران با دشمن تازی،عراق. در سال ۱۹۵۵،نیروی زمینی آمریکا طرحی مبنی بر استفاده از هلیکوپتر به جای هواپیماهای “پرواز و فرود کوتاه( STOL )” توسط یگان های هوانیروز این کشور برای پشتیبانی از واحدهای ارتشی،داشت. تا پایان سال ۱۹۵۶،نیازهای نیروی زمینی آمریکا برای چنین هلیکوپتری تعیین و لیست شد.

در همین زمان،کمپانی هواپیماسازی Boeing Vertol که زیرشاخه ای از Boeing بود،مطالعه در مورد یک سری از هلیکوپترها را برای پاسخگویی به نیازهای نظامی آغاز کرد. “Piasecki”،بنیانگذار این کمپانی که همواره طرفدار طرح “ملخ پشت سر هم” بود،در می ۱۹۵۷ طرح Model 107 را بر مبنای بکارگیری از موتور توربینی و استفاده از ملخ و سیستم انتقال نیروی هلیکوپتر Piasecki H-21 که به “موز پرنده” مشهور بود را ارائه کرد.(کمپانی Boeing Vertol تا پیش از خریداری شدن توسط Boeing و نام تغییر نامش به Boeing Vertol،نامش Piasecki Helicopter بود) . نمونه تولیدی Model 107 که Vertol 107 نامیده میشد،اولین پرواز خود را در آپریل ۱۹۵۸ انجام داد.

تا آن زمان،نیروی دریایی جزییات بیشتری از ویژگی های مورد نیاز برای هلیکوپتر “ترابری تهاجمی متوسط (Medium Assault Transport)” را منتشر کرده و از کمپانی های مختلف دعوت کرد تا طرح های پیشنهادی خود را ارائه کنند.

شینوک های ایرانی

یک فروند هلیکوپتر Ch-47C با شماره سریال 5-4059 (متعلق به هوانیروز )که در رژه ای در تابستان سال 1976 در اصفهان شرکت کرده است.


عکس زیر یک هلیکوپتر Ch-47C با شماره سریال 5-382 (متعلق به نیروی هوایی ) در سال 1977 در فرودگاه مهرآباد تهران.



بر اساس توافق مهمی که بین شرکت امریکایی بوئینگ و شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali صورت پذیرفت نیرویی هوایی 20 فروند از این هلیکوپتر را که شرکت ایتالیایی برایش ساخته بود در سال 1971 تحویل گرفت.

شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali در آگوست سال 1976 در شهری به نام Frosinone واقع در جنوب شرقی رم تاسیس گردیدنخستین گروه 20 فروندی از بالگردهای نیروی هوایی ایران با شماره سریالهای 4-200 تا 4-209 و 5-300 تا5-309 بود.پیش از تخویل این بالگردها به ایران شرکت بوئینگ نمونه هایی از این بالگرد را برای آزمایش در آب و هوا کویری و ارتفاعات به ایران فرستاده بود.برخی منابع بر این عقیده هستند که شش یا هشت فروند نخستین بالگردهای شینوک ایارن ساخت بوئینگ بوده است که توسط منبع معتبری تایید نشده است.

هوانیروز هفتاد فروند از این هلیکوپتر را در سالهای میان 1972 تا 1976 تحویل گرفت.شماره سریال این بالگردها 5-4050 تا 5-4119 بود ،البته ایران قراردادی برای تحویل 50 فروند دیگر از این هلیکوپتر با شرکت  Elicotteri Meridionali منعقد کرد که متاسفانه کنسل گردید.هرچند ذکر این نکته خالی از لطف نیست که شرکت Augusta در سال 1987 حداقل 11 فروند از این هلیکوپتر را با شماره سریال نامعلوم به ایران تحویل داد.

پس از انقلاب اسلامی سیستم سریال بندی هواپیماها به یک - و چهار عدد تغییر یافت که سریال بندی کنونی انها نامعلوم است.همچنین برای سریال بندی هواپیمهای نظامی از هیچ ترتیبی تبعیت نشده است و از این رو تشخیص شماره سریالها تقریبا غیر ممکن است.زیر این شماره سریالها همیشه عددی داخل یه دایره وجود دارد که به نظر میرسد نشان دهنده شماره پایگاه عملیاتی بالگرد و یا هواپیماست.

بر اساس اطلاعاتی از منابع نامشخص ، شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران (پنها) با مجموعه ای زنجیره ای و  بسیار گسترده و مجهز (در 16 مکان ) بطور کامل تمام مدلهای بالگردهای نظامی ایران را اورهال کرده و برخی قطعات آن را به روش مهندسی معکوس ساخته که این شامل chinook  هم میشود.

منابع اذعان دارند که در دسامبر 2001 نیروی هوایی دارای 14 فروند هلیکوپتر شینوک عملیاتی بوده است که از این میان 5 فروند از بالگردهای زمان جنگ بوده اند که بطور کامل بازسازی شده بوند.شش فروند از این هلیکوپتر ها به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحویل داده شد.هوانیروز نیز دارای 45 فروند بالگرد شینوک عملیاتی در شرایط بسیار خوب بوده است.

پایگاههای عملیاتی شینوک در سال 2000 :

تهران- پایگاه شکاری مهرآباد -پایگاه هوایی یکم تاکتیکی (TAB-1 )-پس از بکارگیری گسترده در جنگ طولانی هشت ساله تمامی بالگردهای شینوک ساخت آگوستا در پنها بازسازی کامل گردید و به سرویس بازگشت.این تعمیرات شامل تعمیرات اساسی و بالانس کردن Rotor Blade های اصلی بالگرد و همچنین ساخت ابزارهای مربوطه.

تهران- دوشان تپه-ستاد فرماندهی نیروی هوایی ارتش که شامل بسیاری از قطعات با ارزش در انبارهای بزرگ خود میباشد.

تبریز- پایگاه شکاری تبریز - پایگاه دوم تاکتیکی (TAB-2 )ستاد فرماندهی بالگردی در منطقه شمال کشورو همچنین پشتیبانی لجستیک پهپادها.بر اساس گزارشهای منابع اطلاعاتی ایران سه گونه مختلف از پهپادها را به روش مهندسی معکوس از روی محصولات روسی و یا کره ای ساخته است ، که دو فروند از این پهپادها در طی یک عملیات شناسایی در مرز با عراق در قصر شیرین در سالهای 1994 و 2000 سرنگون گشته اند.

همدان- پایگاه شکاری شهید نوژه -پایگاه سوم تاکتیکی (TAB-3 )این پایگاه شامل تاسیساتی برای اورهال بالگرد میباشد.

کرمانشاه- پایگاه تاکتیکی پنجم(TAB-5 )این پایگاه بزرگترین پایگاه بالگرد ایران میباشد که 300 گونه مختلف بالگرد را در خود جای میدهد و شامل تاسیسات تعمیراتی و همچنین بازسازی  و اورهال بالگرد و پهپاد میباشد.
 
شیراز- پایگاه شکاری شهید عباس دوران-پایگاه هفتم تاکتیکی (TAB-7 )شامل تاسیسات آموزشی هوافضایی ،تونل باد و همچنین طراحی سیستمهای الکترونیکی و اوینیکی .

اصفهان- پایگاه شکاری شهید عباس دوران - پایگاه هشتم تاکتیکی (TAB-8 )این پایگاه که به Helo-City مشهور است ستاد فرماندهی بالگردهای ایران است. در این استان (شاهین شهر) تاسیسات بسیار گسترده ای توسط شرکت Bell_Textron بنا نهاده شده است که توسط شرکت اوکراینی آنتونف برای ساخت هواپیمای IRAN-140 و همچنین تعمیر موتور بالگردها مورد استفاده قرار میگیرد.

بندرعباس- پایگاه نهم تاکتیکی (TAB-9 )که پایگاهی مشترک بین هوانیروز و هوادریا ست و دارای تاسیسات تعمیراتی و آزمایشی است.همچنین این پایگاه مقر فرماندهی منطقه جنوب  است.

چابهار- پایگاه دهم تاکتیکی(TAB-10 )پایگاهی از مواد مرکب که توسط ایالات متحده بعنوان پایگاهی سه منظوره ساخته شده است که شامل بالگردهای هوانیروز نیز میشود.بخش عظیمی از این پایگاه در زیر زمین ساخته شده استهواپیماهای مختلفی که در این پایگاه به خدمت میپردازند بوسیله لیفترهایی مشابه ناوهای هواپیابر به روی زمین منتقل میشوند.برخی اطلاعات به این اذعان دارد که بالگردها از محفظه های زیر زیمنی به پرواز در می آیند.

امیدیه- پایگاه یازدهم تاکتیکی (TAb-11 )آقاجاری-این پایگاه که در طول جنگ با عراق تکمیل گردید بزرگترین دستاورد مهندسی و تاسیساتی وازرات دفاع ایرات است.این پایگاه شامل سه مرکز آموزشی تخصصی ،دو موسسه پژوهشی تکنیکی، یک مرکز پژوهش فیزیک، دو مرکز پژوهش بازسازی،لابراتوارهای توسعه اوینیک رادار موشکها،مراکز آزمایش و تاسیسات ساخت و توسعه تسلیحات بالگرد.

مسجد سلیمان- پایگاه دوازدم تاکتیکی(TAB-12 )این پایگاه نوین ترین پایگاه ساخته شده ایارن میباشد و در طول جنگ ساخته شده است و میتواند تا 200 فروند هواپیما و تعداد زیادی بالگرد تهاجمی/ترابری را در خود جای دهد .

مشهد- نزدیک ترین پایگاه به افغانستان میباشد که در آمادگی برای جنگی که نزدیک بود با طالبان رخ دهد توسعه یافت و مرکز فرماندهی منطقه شرق بالگرده میباشد و دارای تاسیسات تعمیرات و اورهال بالگرد نیز میباشد.


ایران در طول جنگ با عراق حداقل هشت فروند بالگرد شینوک خود را ازدست داده است.در یک روز بسیار بد در 15 جولای 1983 یک فروند هواپیمای Mirage F-1 عراقی سه فروند بالگرد شینوک را که در ارتفاع پایین برای رساندن نیرو به خط مقدم در حال پرواز بود را هدف قرار داد.

در عکس زیر بالگرد شینوک با شماره سریال 5-4001 را مشاهده میکنید که رزمدگان ایرانی را در حوالی مرز عراق در سال 1986 پیاده میکند.



در زمان پیش از انقلاب دو فروند از این بالگرد در هنگام کمک رسانی به مجروحان زلزله در شمال کشور سقوط کرد.گزارشها اذعان دارد که 10 فروند از این بالگرد برای بکاگیری قطعات آن اسقاط شده است ،همچنین طبق گزارشی در سال 2000 Blade های این بالگرد با توجه به دانش ایران در مواد مرکب از مواد کامپوزیتی ساخته شده و بکار رگفته شده است.

حدود 21جولای 1978 چهار فروند از شینوکهای ایران 15 تا 20 کیلومتر وارد فضای شوروی در ترکمنستان میشوند .این بالگردها نخست توط یک MiG-23M به خلبانی A.V. Dem'janov رهگیری میشوند که وی این بالگردها را با بالگردهای شوروی اشتباه میگیرد ولی این بالگردها کمی پس از یام ماجرا بوسیله یک فروند MiG-23M دیگر به خلبانی V.I. Shkinder رهگیری میشود و وی بلافاصله دو فروند موشک   R-60 (AA-8 Aphid) به سوی یکی از بالگردها شلیک میکند و تمام هشت سرنشین این بالگرد کشته میشوند،وی سپس با شلیگ توپ 23 میلیمتری GSh-23L  خود بالگرد دوم را مجبور به فرود در نزدیکی Gjaurs میکند.چهار سرنشین این بالگرد زنده میماند ولیبوسیله مرزبانان شوروی دستگیر میشوند .دوفروند شینوک دیگر نیز به سرعت به سمت فضای ایران فرار میکنند. مدت کوتاهی پس از این ماجرا شوروی به ایران اجازه میده که شینوک (5-4092 )صدمه دیده را تعمیر کرده و چهار سرنشین آن را نیز به ایران بازمیگرداند.

عکس زیر که در سالهای 1997/98 گرفته شده است از آخرین بالگردهای تحویلی به ایران میباشد (5-3302).با اصلاحاتی که در ظاهر آن شده میتوان آن را با سالهای اولیه تحویل به ایران مقایسه کرد.Balde های ساخته شده در داخل ،توری محافظ در ورودی موتورها برای جلوگیری از ورود اشیاء اضافی به داخل موتورها و آرم نیروی هوایی در بین پنجره ها.



عکس زیر انتقال یک فروند هواپیمای C-47D Dakota از مهرآباد به دوشان تپه برای قرارگیری در موزه هوایی که هیچگاه به روی عموم باز نشد. توجه کنید که Rudder و بال این هواپیما جدا شده و دوdrag chutes که برای حفظ تعادل این هواپیما در طول Sling آن میباشد.



هلیکوپتر شینوک با شماره سریال 4-201 در زمان پیش از انقلاب:


هلیکوپتر شینوک با شماره سریال 5-4061 در زمان پیش از انقلاب:


در یازدهم فوریه 2004 که جشنهای بیست و پنجمین سال پیروزی انقلاب در سراسر کشور جشن گرفته شد که مراسم اصلی در میدان آزادی تهران با حضور صد هزار نفر برگزار گردید.در طول مراسم چندین فروند بالگرد از نیروهای مختلف به پرواز درآمدند..