جنگنده F-35 به عنوان پرهزینه‌ترین پروژه ساخت هواپیماهای نظامی، همیشه مورد توجه خبرنگاران بوده و اخبار مختلفی در مورد موفقیت‌ها و شکست‌های آن منتشر می‌شود.

هرچند قابلیت‌های زیاد و کاربردهای گسترده عملیاتی این هواپیما تحسین‌های زیادی به همراه داشته است، اما بسیاری از کارشناسان صنعت هوانوردی هزینه‌های زیاد توسعه و نگهداری آن را مورد انتقاد قرار داده‌اند. در این بخش تعدادی از خبرهای پیرامون این جنگنده نسل پنجم در ماه‌های اخیر را بررسی می‌کنیم.

مشکل F-35 در مواجهه با صاعقه

نسخه‌های زیادی از جنگنده F-35 از پرواز در آب‌وهوای طوفانی که احتمال وقوع صاعقه دارند، منع شده‌اند. یک مقام رسمی شرکت لاکهیدمارتین با تایید این خبر اعلام کرد به دنبال آسیب رسیدن به یک فروند از این جنگنده به دلیل برخورد صاعقه، تا هنگام رفع مشکل سایر نسخه‌های مشابه آن امکان پرواز در مناطق مستعد صاعقه را نخواهند داشت.

به منظور حفظ ایمنی از برخورد صاعقه، جنگنده F-35 به یک سیستم تولید گاز بی‌اثر در تجهیزات خود متکی است. این سیستم که OBIGGS نام دارد، هوای غنی شده نیتروژن را در مخازن سوخت پمپ می‌کند تا آن‌ها را بی‌اثر کند.
بدون وجود این سیستم، در اثر برخورد صاعقه با جت، بلافاصله منفجر خواهد شد. لازم به ذکر است به دلیل خاصیت غیر واکنشی گازهای بی اثر، آن‌ها اغلب برای جلوگیری از وقوع واکنش‌های شیمیایی نامطلوب مفید هستند.

لاکهیدمارتین در بیانه‌ای عنوان کرد حین انجام فرایند‌های نگهداری روزانه یک فروند F-35A در مرکز نیروی هوایی یوتا، کارشناسان از وجود یک خرابی در لوله‌های توزیع گاز بی‌اثر در مخزن سوخت آگاه شدند. به دنبال آن شرکت بلافاصله تحویل F-35 را متوقف کرد تا اطمینان حاصل شود که آیا سیستم OBIGGS به درستی نصب می‌شود یا خیر. این توقف تولید از 2 تا 23 ژوئن سال جاری اتفاق افتاد، اما پس از آن شرکت اعلام کرد مشاهدات نشان می‌دهد این ناهنجاری پس از تحویل هواپیما رخ می‌دهد. پس از این تاریخ، لاکهیدمارتین 2 فروند از این هواپیما را تحویل داده است.

دفتر برنامه مشترک F-35 به دنبال این گزارش و عدم اطمینان از عملکرد صحیح سیستم OBIGGS در صورت برخود صاعقه، تصمیم به اعمال محدودیت‌هایی در پروازهای این مدل از جنگنده F-35 گرفت. بر اساس این محدودیت، جنگنده‌های F-35A امکان پرواز در فاصله های کمتر از 25 مایل تا مناطق مستعد صاعقه را نخواهند داشت. دفتر برنامه مشترک F-35 همچنین اعلام کرده‌ است تحقیق در مورد اقدامات اصلاحی را به منظور تعیین گام‌های بعدی رفع این مشکل آغاز کرده است.

لاکهیدمارتین اعلام کرده است این مشکل تنها روی نوع معمولی جنگنده (F-35A) که نشست و برخاست معمولی دارد و مورد استفاده نیروی هوایی ایالات متحده و بیشتر مشتریان بین‌المللی قرار دارد، مشاهده شده است. طراحی OBIGGS در نسخه F-35B (مورد استفاده نیروی دریایی) که برخاست کوتاه و فرود عمودی دارد کمی متفاوت بوده و بررسی‌ها در نسخه F-35C نیز مشکلی را نشان نداده است.

خبرگزاری بلومبرگ در 5 ژوئن اعلام کرد مشکل مذکور در 14 مورد از 24 فروند هواپیمای مدل A که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، مشاهده شده است. با وجود این مشکل، کارشناسان تاکید کرده‌اند برای هواپیمایی با نام مستعار صاعقه 2 (Lightning II)، اشکال در سیستم‌های محافظت از رعدوبرق یک مسئله شرم‌آور محسوب می‌شود.

لازم به ذکر است در اوایل سال 2010 و پس از آنکه یکی از آزمایشگاه‌های پنتاگون متوجه وجود نقص‌هایی در سیستم اصلی OIGGS در دریافت گاز بی‌اثر کافی به داخل مخازن سوخت شد، محدودیتی برای پرواز F-35ها در فاصله کمتر از 25 مایل تا مناطق مستعد صاعقه، در نظر گرفته شد. اما با طراحی مجدد OIGGS، محدودیت مذکور در سال 2014 رفع شد.

قابلیت هماهنگی شبیه‌ساز F-35 با شبیه‌ساز سایر جنگنده‌ها

خلبانان F-35 در نیروی هوایی ایالات متحده از انتهای ماه ژوئن سال 2020 این قابلیت را دارند تا هنگام استفاده از شبیه‌ساز پرواز در نبردهای هوایی با سایر هواپیماهای جنگنده این کشور از جمله F-15 و F-16 همکاری کنند.

فرمانده نیروی هوایی ایالات متحده به‌طور رسمی در 22 ژوئن و پس از انجام آزمایش‌های نهایی، سیستم آموزش ماموریت توزیع‌شده شرکت لاکهیدمارتین را پذیرفت. در طی این آزمایش، چهار خلبان توسط شبیه‌ساز‌های F-35 در پایگاه هوایی نلیس یک ماموریت مجازی را با خلبانان جنگنده‌های F-16، F-22 و هواپیمای آواکس E3 در پایگاه هوایی دیگر گذراندند.

معاون شرکت لاکهید مارتین در این مورد گفت: «ما در ابتدا قصد داشتیم این آزمایش را در ماه آوریل انجام دهیم، اما پایگاه هوایی نلیس به دلیل بحران کووید-19 تعطیل شد. با این حال ما دفتر برنامه مشترک F-35  و نیروی هوایی ایالات متحده آماده بودیم به محض در دسترس قرار گرفتن امکانات، این قابلیت را آزمایش کرده و تحویل دهیم.»

اگرچه تا پیش از این، خلبانان F-35 قادر بودند با 3 شبیه‌ساز دیگر این جنگنده یک نبرد هوایی را در محلی مشابه آموزش ببینند، اما سیستم جدید، به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا بتوانند به‌صورت دیجیتالی با تعداد زیادی شبیه‌ساز هواپیمای متفاوت که از لحاظ مکانی در پایگاه‌های دیگری قرار دارند، عملیات‌های مشترک انجام دهند.

سیستم آموزش عملیات توزیع‌شده (DMT) این قابلیت را ایجاد می‌کند تا شبیه‌ساز هواپیماهای مختلف نظامی بتوانند در ارتباط با یکدیگر، یک نبرد هوایی را به‌طور کامل مجازی‌سازی کنند. تاکنون شبیه‌ساز جنگنده‌های مختلفی با این سیستم سازگار شده است و اخیرا نیز اعلام شده F-15 نیز به این جمع پیوسته است.

نیروی هوایی ایالات متحده قصد دارد در برنامه کوتاه مدت تعداد هواپیماهای سازگار با سیستم را افزایش داده تا امکان شبیه‌سازی واقعی‌تر نبردهای هوایی فراهم شود.

بازگشت ترکیه به برنامه تولید F-35

اوایل ژولای سال جاری سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد که ایالات متحده به همکاری با شرکت‌های ترکیه‌ای در خصوص تولید برخی قطعات جنگنده F-35 ادامه خواهد داد. وی در این زمینه گفت: «شرکای صنعتی ما به اجرای قراردادهای جاری ادامه خواهند داد. در برنامه تولید F-35 سعی می‌شود از فسخ غیرضروری برخی قراردادها که باعث افزایش هزینه و بروز اختلال در نظم موجود می‌شود، اجتناب شود. در عین حال، تلاش برای یافتن جایگزین‌ها و اجرای طرح‌ها در این زمینه ادامه می‌یابد. در این راستا، شرکت‌های ترکیه‌ای تولید 139 قطعه جنگنده F-35 را تا پایان سال 2022 ادامه خواهند داد.»

 

گفتنی است آمریکا ماه ژوئیه سال گذشته در پی اینکه ترکیه از روسیه سامانه‌های پدافند هوایی اس-400 را تحویل گرفت، ترکیه را از فهرست تولید جنگنده‌های F-35 خارج کرد. ولی آمریکا قراردادهای موجود با شرکت‌های ترکیه‌ای برای تولید برخی قطعات این جنگنده‌ها را فسخ نکرده و اجازه داد این شرکت‌ها تا زمانی که آمریکا جایگزین‌هایی پیدا کند، تولید این قطعات را ادامه دهند.

 

شیوع ویروس کووید-19 مشکلات جدی برای تولید قطعات F-35 را در پی داشت. شرکت‌های ترکیه‌ای برای یک جنگنده F-35 بیش از 1000 قطعه تولید می‌کردند. ترکیه وعده داده بود در مجموع 100 فروند جنگنده F-35 بخرد و مالکیت 6 فروند از آنها را نیز کسب کرده بود.

سیستم جنگ الکترونیک جدید برای F-35

کارشناسان نیروی دریایی ایالات متحده برای بروزرسانی قابلیت‌های جنگ الکترونیک (EW) جنگنده F-35 به یک سیستم جدید نیاز داشتند و پس از بررسی گزینه‌های موجود، به سراغ شرکت BAE رفتند. آپریل سال جاری اعلام شده طی یک قرارداد 77 میلیون دلاری، شرکتBAE Systems سیستم جنگ الکترونیک مورد نیاز نیروی دریایی را برای استفاده در جنگنده‌های F-35 تولید خواهد کرد.

سیستم جنگ الکترونیک فعلی به کار رفته در این جنگنده نیز توسط شرکت BAE ساخته شده است. این سیستم AN/ASQ-239 نامیده می‌شود و قابلیت ایجاد آگاهی از وضعیت (SA) 360 درجه‌ای اطراف هواپیما را دارد. سیستم می‌تواند تهدیدهایی مثل موشک‌های ضدهوایی هدایت‌شونده با رادار و سیستم‌های راداری جستجوی هوایی را شناسایی و آنالیز کند. معماری الکترونیکی این دستگاه به گونه‌ای طراحی شده است که امکان افزودن راحت قابلیت‌های جدید به آن وجود دارد. به همین دلیل شرکت BAE قصد دارد نیازمندی‌های جدید نیروی دریایی را روی همین سیستم برآورده کند.

جزئیات زیادی از تغییرات آینده این سیستم و نیازمندی‌های نیروی دریایی ایالات متحده منتشر نشده است، اما احتمالا بخشی از این بروزرسانی‌ها مربوط به سازگاری بیشتر سیستم با سایر تجهیزات دفاعی و شناسایی هواپیما و همچنین افزایش سرعت تحلیل سیگنال‌های رادیویی و مادون قرمز خواهد بود.

سفارش ۶ فروند F-35 با سیستم اویونیک جدید توسط ایتالیا

نیروی دریایی ایالات متحده اوایل سال 2020 میلادی سفارش 6 فروند جنگنده F-35 را با قرارداد 368 میلیون دلاری به لاکهیدمارتین داد. این هواپیماها به نیروی هوایی ارتش ایتالیا تحویل داده خواهند شد. از این تعداد 5 فروند از نوع نشست‌ و برخاست معمولی (F-35A) و یک فروند از نوع برخاست کوتاه و فرود عمودی (F-35B) خواهند بود. بخشی از تغییرات در سیستم اویونیک هواپیما نسبت به مدل‌های فعلی شامل سیستم‌های جنگ الکترونیک، سیستم‌های ارتباطی و ناوربری خواهند بود.